Een verhoogd risico op een miskraam, vroeggeboorte, neonatale gezondheid complicaties en eventuele neuro-afwijkingen op langere termijn met inbegrip van autisme, suggereren dat een bepaalde categorie van antidepressiva, bekend als selectieve serotonine heropname remmers (SSRI’s), alleen met grote voorzichtigheid voorgeschreven mogen worden. Bovendien moeten vrouwen met een depressie die zwanger proberen te raken volledige begeleiding krijgen, dit volgens onderzoekers van het Beth Israel Deaconess Medical Center, Tufts Medical Center en MetroWest Medical Center.
“Depressiviteit en onvruchtbaarheid zijn twee ingewikkelde complicaties die vaker wel dan niet hand in hand gaan. En er zijn geen definitieve richtlijnen voor een behandeling,” zegt hoofdauteur Alice Domar, Ph.D, Obstetrics and Gynecology, Beth Israel Deaconess Medical Center en Executive Director van het Domar Center for Mind/Body Health van Boston IVF. “We hopen op een bruikbare analyse van de beschikbare gegevens om goede informatie te geven aan vrouwen en zorgaanbieders zodat ze betere beslissingen kunnen nemen.”
Domar en haar collega’s gaven een evaluatie van gepubliceerde studies over vrouwen met symptomen van depressiviteit die antidepressiva gebruikten tijdens de zwangerschap. De resultaten verschijnen op 31 oktober online in het tijdschrift Human Reproduction.
“Er zijn drie belangrijke punten die uit de evaluatie van de wetenschappelijke studies over dit onderwerp naar voren kwamen,” zegt senior auteur Adam Urato, MD, Voorzitter van Obstetrics en Gynecology van het MetroWest Medical Center en een Maternal-Fetal Medicine specialist van het Tufts Medical Center. “Ten eerste is er duidelijk en verontrustend bewijs, van risico’s bij gebruik van SSRI antidepressiva door zwangere vrouwen, dat deze medicijnen leiden tot verslechterende zwangerschapsuitkomsten. Ten tweede is er geen bewijs van voordelen, geen bewijs dat deze medicijnen leiden tot betere resultaten voor moeders en baby’s. Ten derde zijn we er van overtuigd dat patiënten, verloskundigen en het publiek volledig op de hoogte moeten zijn van deze informatie.”
In de afgelopen 20 jaar is het antidepressivum gebruik met 400 procent toegenomen. Antidepressiva zijn nu de meest voorgeschreven medicijnen in de Verenigde Staten voor mensen tussen 18 en 44 jaar, voor de meeste vrouwen zijn dat hun vruchtbare jaren. En als vrouwen op een leeftijd komen van achter in de 30 begin 40 jaar hebben ze meer kans op onvruchtbaarheid.
“Volgens de Centers for Disease Control is in de USA meer dan 1 procent van de geboren baby’s het resultaat van een IVF-cyclus,” schrijven de auteurs. “De meeste vrouwen melden symptomen van depressiviteit tijdens de behandeling van onvruchtbaarheid, vooral na mislukte behandelingscycli.”
Maar liefst 11 procent van de vrouwen die een vruchtbaarheidsbehandeling ondergaan melden dat ze SSRI gebruiken om depressieve symptomen te bestrijden. Maar Domar en haar collega’s vonden geen bewijs van betere zwangerschapsuitkomsten bij antidepressiva gebruik, eigenlijk vonden ze het tegenovergestelde. Ze vonden ook veel tegenstellingen rond SSRI werkzaamheid. Veel studies vonden dat SSRI’s niet of slechts iets effectiever waren dan placebo’s, bij de behandeling van depressies. “In het algemeen is er, voor de meerderheid van vrouwen met een vruchtbare leeftijd, weinig bewijs dat er voordelen zijn bij gebruik van de voorgeschreven antidepressiva en er is voldoende bewijs van de risico’s,” schrijven de auteurs.
Om te beginnen zijn er steeds meer aanwijzingen dat SSRI’s de kans op een zwangerschap kunnen verlagen voor vrouwen die een vruchtbaarheidsbehandeling ondergaan. Daarnaast wijzen studies steeds uit dat vrouwen die antidepressiva gebruiken een verhoogt percentage op een miskraam hebben. Er is ook een sterk signaal, van aangeboren afwijkingen, waarvan het verband tussen gebruik van het antidepressivum Paxil en hartafwijkingen de bekendste is. In 2005 heeft deze vereniging de FDA gevraagd om Paxil’s fabrikant, GlaxoSmithKline, de risicofactor van Paxil te laten veranderen van een C naar een D, waarbij D een aangetoond risico aangeeft voor de foetus.
“Vroeggeboorte is misschien wel de meest dringende complicatie voor verloskundigen,” schrijven de auteurs. Bij meer dan 30 studies is er overweldigend bewijs van een verhoogd risico op een vroegtijdige geboorte bij vrouwen die antidepressiva nemen. “Dit is een belangrijke bevinding omdat we weten dat baby’s die voor de 37e week geboren worden risico lopen op vele gezondheidsproblemen op korte en lange termijn,” zegt Urato. “De zorg voor vroegtijdig geboren baby’s verhoogt de uitgaven voor gezondheidszorg met miljarden dollars.”
Beschikbare gegevens suggereren ook dat antidepressiva gebruik, vooral als het na de eerste drie maanden door gaat, leidt tot een verhoogd risico op, door zwangerschap veroorzaakte, hypertensie en zwangerschapsvergiftiging. “Gezien het belang van de hypertensie door zwangerschap in termen als moedersterfte en pasgeboren morbiditeit (ziekte) en mortaliteit (sterfte) en het wijdverbreide gebruik van antidepressiva tijdens de zwangerschap, is nader onderzoek op dit gebied van essentieel belang,” schrijven de auteurs.
Ook lijkt een lange termijn van blootstelling aan SSRI’s overeen te komen met een toegenomen frequentie van een lager geboortegewicht van een 10e procent, in combinatie met een verhoogd percentage van ademnood.
De gezondheidscomplicaties, geassocieerd met antidepressiva gebruik, kunnen worden overgedragen op kinderen en verder. Een studie uit 2006 toonde aan dat baby’s die via de baarmoeder blootgesteld werden aan antidepressiva 30 procent kans hadden op het Newborn Behavioral Syndrome, meestal geassocieerd met constant huilen, nervositeit en moeilijk te voeden. In zeldzame gevallen kan het syndroom epileptische aanvallen opleveren en ademhalingsmoeilijkheden die kunnen leiden tot de noodzaak van intubatie. Studies hebben ook een vertraagde motorische ontwikkeling aangetoond bij baby’s en peuters. En een Kaiser Permanente studie toonde het volgende aan: een “twee-voudig verhoogd risico op autisme spectrum stoornissen wordt geassocieerd met behandeling van de moeder met SSRI antidepressiva tijdens de zwangerschap, met een sterker effect wordt geassocieerd met de behandeling tijdens de eerste drie maanden.”
“Er is genoeg bewijs om tot grote voorzichtigheid te manen bij het voorschrijven van SSRI antidepressiva aan vrouwen die zwanger zijn of die proberen zwanger te worden, al dan niet een vruchtbaarheidsbehandeling ondergaan,” zegt Domar. “We willen benadrukken dat depressieve symptomen serieus genomen moeten worden en moeten niet onbehandeld blijven voor of tijdens de zwangerschap. Maar er zijn andere opties die effectief kunnen zijn, of effectiever dan SSRI’s, zonder alle bijbehorende risico’s.”
Domar en haar team keken naar studies en beoordeelden de verschillende behandelingsmodaliteiten voor depressie bij de algemene bevolking, met inbegrip van psychotherapie, oefening, ontspanning, yoga, acupunctuur en voedingssupplementen.
Hoewel veel van deze opties enig voordeel aantoonden toonde psychotherapie, in het bijzonder de cognitieve gedragstherapie (CBT), de meest belovende te zijn. “Er is overweldigend bewijs dat CBT gelijk is aan antidepressiva medicatie bij de behandeling van een milde tot matige depressie en meer recent onderzoek geeft aan dat het ook effectief is bij de behandeling van ernstige depressiviteit,” schrijven de auteurs.
Een studie uit 2008 laat indrukwekkende resultaten zien van CBT bij depressieve vrouwen tijdens vruchtbaarheidsbehandelingen. De resultaten toonden aan dat 79 procent van de vrouwen die CBT ondergingen een significante afname hadden van de symptomen, vergeleken met 50 procent van de vrouwen in de medicatie groep.
“Deze alternatieve behandelingsopties zijn mogelijk niet voor iedereen geschikt, maar we denken nog steeds dat het belangrijk is voor vrouwen, die antidepressiva gebruiken en die een zwangerschap overwegen, om een gesprek met hun arts aan te gaan over de risico’s en voordelen van het voortzetten van hun medicatie,” aldus Domar. “Omdat op dit moment, zonder aangetoonde voordelen om SSRI te gebruiken tijdens de zwangerschap, het onderzoek in alle opzichten wijst op een verhoogd risico.”